Соңарма!

 
Җиткән!
Күп язылды
«Алсу таңнар,
саф инешләр,
пешкән җимешләр»…
Төптән уйлар вакыт:
Барсыннан да
Мәхрүм калса кинәт,
Җир нишләр?..
Диңгезләр күп,
Әмма янгын чыкса,
Сүндерергә суы җитәрме?
Хак сүзләр күп,
Әмма тынлык басса
Бар дөньяны,
көче җитәрме,
Кыймылдатып телен,
Җир-ананың
Карт Кояштан гафу сорарга?!
«Саклый алмадың» дип батса кояш
Һәм онытса кабат чыгарга?..
Кемгә дога укып табыныр җир,
Кемнән шунда шәфкать сорарга?!
Җавап эзлә! Ашык!
Соңарма!
 

Идел улы

 
Ник дулкыннар шауламасын,
Идел ич ул, киң ич ул…
Идел буйларында туган
Якташыбыз Ильич ул.
 
 
Ник җилкәннәр җилкенмәсен,
Давыл ич ул, җил ич ул…
Иделдә җилкән киергән
Идел улы Ильич ул.
 
 
Хыяллары, эше белән
Мул Иделгә тиң ич ул…
Шул Иделне иңле иткән
Идел улы Ильич ул!..
 

Син җырлаган чакта

Илһам Шакировка

 
Син җырлаган чакта тынып калам,
Кузгалырга кыймыйм урынымнан.
Адашам мин кереп моңнарыңа,
Әйтерсең лә алар кара урман…
 
 
Һәммә нәрсә җырлый, бер мин җылыйм,
Бар дөньямны күмә синең моңың.
Мин әсирең шунда, мин – бер колың,
Аңлаталсаң аңлат серен моның…
 
 
Син җырлаган чакта, дөнья гүзәл,
Авырлыклар килсә, аңа түзәм.
Бер канатсыз киңлекләргә очам,
Бер корабсыз дәрьяларны гизәм…
 

Чормадагы кече сандыгым

 
Беркөн шулай чормабызда торган
Кече сандыгымны хәтерләп
Менеп киттем. Эзләп таптым үзен.
Тотмаганмын инде кадерләп…
Сөртеп ташладым да еллар буе
Өсләренә кунган тузанын,
Утырдым мин анда шактый озак,
Сизмәдем дә вакыт узганын…
Утырдым мин күрешеп үзем белән,
Яшьлек сәхифәсен актарып…
Искә төште япь-яшь чакларым,
Ниләр генә анда тапмадым…
Үсмерчакның иң саф хатларын,
Күңел дәфтәрләрен, шигырьләрем,
Онытылып беткән эч серләрем, —
Яшьлегемнең бөтен ядкярен.
Истәлекләр монда, «тарихлар»,
Кемнәргәдер үпкә сүзләре,
Иң беренче сагыш эзләре…
Яшерен генә гыйшык тотып йөргән,
Утлар йотып йөргән көннәрем,
Үзенә күрә тирән уйлар уйлап
Йоклый алмый яткан төннәрем…
Чормадагы кече сандыгым!..
Яшьлегемне шундый сагындым…
Берсенә дә тимим, изге сандык!
Ертып атып, утта яндырмыйм…
Хисләремне минем кузгатсаң да,
Шул урыныңда сине калдырдым…
 

Көзге хатирә

 
Көзнең матур бер вакытын сагынам,
Мөмкин түгел истә калмаска.
Арыш-бодай киптергән чак, җәеп
Өйдә суккан буй-буй паласка…
 
 
Җиргә төшеп кунган дәү кош сыман,
«Җимен» көтеп тора тегермән…
Кайберәүләр инде яңа оннан
Ипиен дә салып өлгергән.
 
 
Урамнарга чыккан тәмле исе,
Ил куана җирнең сыена…
Шул ипине манчып ашар идем
Түбән очның чишмә суына…
 

Заһид ага скрипкасы

 
Бертуктамый уйный һаман,
Тынмый һич тә, кышмы, язмы…
Әллә сезнең кулларда ул
Тукай биргән моңлы сазмы?..
 
 
Дәртләндерә, уйландыра,
Моңландыра ул, ни кылмый…
Әллә сезнең җырларда ул
Сәйдәшләрдән күчкән моңмы?..
 

Җәйге җыр

 
Тәүге җырым түгел, җәйге җырым,
Анда – сандугачлар сайравы.
Ишетелә печән чабучының
Көйгә салып чалгы кайравы.
 
 
Анда Ашыт буе камышлары
Җилгә кушылып нидер җырлый күк.
Болындагы күксел кыңгыраулар
Башын иеп шуны тыңлый күк.
 
 
Җәйге җырым – яшел нурлы аһәң.
Синдә – чишмәләрнең агышы.
Төпсез күңелләрдән тетрәп чыккан
Ашкынулы хисләр тавышы.
 
 
Тәүге җырым түгел, җәйге җырым,
Анда күзләремнең сагышы.
Шушы җырны җырлап, моңсу гына
Яшьлегемнең үтеп барышы…
 

«И Мәхәббәт! ничек…»

 
И Мәхәббәт! ничек
Сыясыңдыр җиргә?!
Акылым җитми бер дә
Шушы даһи сергә…
Тик бер йөрәк кенә
Чайпалса да кинәт, —
Бар дөньяны күмәр…
Ә бит алар күпләр…
Әллә җиргә сыймый
Ашкан Мәхәббәтнең
Йолдызлары белән
Бизәлгәнме күкләр?!
 

Ә без – икәү
(Җыр)

 
Су буенда ялгыз көймә,
Сыңар ишкәк көймәдә.
Дулкын агызып киткән ишен,
Ник аерган, нигә лә?..
 
 
Ялгыз иткән,
Ә без – икәү…
 
 
Юл читендә ялгыз нарат
Башын игән җилләргә…
Юк сердәше, моңая ул,
Зарын сөйләр кемнәргә?..
 
 
Ялгыз икән,
Ә без – икәү…
 
 
Сулган йөзле түгәрәк ай
Йөзеп йөри ялгызы.
Чиләгенә йолдыз җыя
Көянтәле ай кызы…
 
 
Ялгыз икән,
Ә без – икәү…
 

Бер мизгел

 
Диңгез шәмәхә —
Диңгездә шәфәкъ…
Дулкын дулкынны
назлаган чагы.
Җил булып җилнең
Диңгез тынлыгын
Бозарга кереп
базмаган чагы.
Күңел тулудан,
Әсир булудан
Шагыйрьнең бер юл
язмаган чагы.
 

Кем бәхетле дөньяда?

 
Кем бәхетле дөньяда? —
Игенче иген иксә,
Олаучы атын җиксә,
Юлаучы барган җиреннән
Исән-сау кайтып җитсә —
Шул бәхетле дөньяда.
Балыкчы балык тотса,
Балтасын тотса оста,
Мәңгелек сүз әйтсә шагыйрь,
Булса да җыры
кыска…
Кем бәхетле дөньяда? —
Җырчы җырлап туймаса,
Рәссам төсен җуймаса,
Көзе җитмәс борын адәм
Яфракларын коймаса…
Шул бәхетле дөньяда —
Кем Кешегә елмая,
Кайгы килсә, җиргә түгел,
Айга карап моңая…
Шул бәхетле дөньяда —
Кемгә газиз Ил-ана,
Кем тормышның кадерен белә
Һәм үзенә инана!..
 

«Ышанам йөрәгемә» китабыннан

Юлга чыктым

 
Юлга чыктым.
Йөгем нинди авыр,
Юкса
Җыймадым да вагын-төяген…
Хәер,
Кайчак дуслар күтәреште,
Тик күбесен үзем төядем.
 
 
Юлга чыктым…
Барыр җирем ерак.
Беләм:
Ак күперләр көтми алдымда.
Иңнәремә салдым бар йөгемне,
Ышанычым салдым —
Адымга…
 

җавап

 
– Син шигырьдә янасың да
Өзелеп-өзелеп сөясең.
Ә чынлыкта ничек менә? —
Арттырмыйча сөйлә син…
 
 
Гамьсезне дә уятырлык
Сүзләр сайлый беләсең.
Әллә инде болай гына
Оста сайрый беләсең…
 
 
– Шигыремә ни салынган,
Шул – серемнең изгесе.
Яшәвемнең рәвеше ул,
Тормышымның көзгесе!..
 

«Сез, шагыйрьләр, – дисең, – хыял капчыклары…»

 
«Сез, шагыйрьләр, – дисең, – хыял капчыклары,
Бер уйласаң, сездән нинди файда инде…»
Тик онытма: һәр җиңүне алгы сафта
Әйдәп барды җыр-пионер, җыр – иң башта,
Җырлар белән күптән үк бит айда идек…
 

Үзем белән үзем сөйләшәм мин

 
Үзем белән үзем сөйләшәм мин,
Әңгәмәдәшләрем юктан түгел.
Кайчагында шулай үз-үзенә
Сорау бирә, җавап эзли күңел.
 
 
Үзем белән үзем киңәшәм мин,
Теләктәшләр юктан түгел һич тә.
Кеше акыл бирә тора, ә син
Гел үзеңчә ниятлисең эчтән…
 
 
Сөйләшеп тә, киңәшеп тә була,
Тик серләшеп булмый үзең белән…
Кылган эшләреңне күрә бел син
Намус дигән шаһит күзе белән.
 
 
Шунда гына замандашларыңның
Туры карау мөмкин йөзләренә.
Һәм иркенләп гәпләшергә мөмкин,
Кушылырга дөнья сүзләренә…
 

Шагыйрь кызлар

 
Шагыйрь кызлар, дисез, нинди була? —
Шагыйрь кызлар алар төрле була.
Карашлары тирән, серле була —
Җидесендә җитмеш төрле уй…
 
 
Кошлар телен белеп сөйләшәләр,
Җилләр белән калып серләшәләр,
Йолдызларга җырлар өләшәләр —
Җидесендә җитмеш төрле көй…
 
 
Салават күперләрен кичәләр, ди,
Әкият иленә дә күчәләр, ди;
Сусаганда… шигырь эчәләр, ди, —
Җидесендә җитмеш төрле сер…
 
 
Эч серләрен җырга салалар да
Эчкерсез саф булып калалар, ди;
Мәхәббәттән илһам алалар, ди, —
Җидесендә җитмеш төрле җыр…
 

«Мин – ирексез…»

 
Мин – ирексез,
Язган чакта һәр сүз
Бәйләп тота мине газаплап.
Мин – хаким дә —
Буйсындырам әле
Шул сүзләрне үземә аз-азлап…
 

Тылсымлы кое

 
Сыйламага сыең булмаса,
Сыйпамага телең булсын.
 

Әйтем

 
Сыйпамага – телем түгел,
Сыйламага сыем бар.
Күңелемнең иң түрендә
Гаҗәеп бер коем бар…
 
 
Бер сәбәпсез көлдерә ул,
Бер шәрабсыз исертә.
Сусауларын җанның баса,
Алҗыганга – көч кертә.
 
 
Ул коеның хикмәте бар,
Могҗизалы бер көче:
Туганлашып аерылыша
Суын эчкән һәр кеше.
 
 
Көе юкны – көйле итә,
Моңы юкны – елата.
Моңы тулып, сагыш баскан
Күңелләрне юата…
 
 
Хуш киләсез, өем ачык,
Йөзем ачык, мул сыем.
Илһам бирсен әле дуска
Шул коемның тылсымы.
 
 
Бу табынга килеп чыккан
Һәр кешегә урын бар:
Берләштергән, серләштергән
Изге сыем – җырым бар.
 

Сәер «чир»

 
Төзәлмәслек бер «чир» йоккан миңа,
Мин авыру… Ләкин сызланмыйм.
Шул михнәттән бары ләззәт табам,
Дәваланулардан узган мин…
 
 
Мин авыру, ләкин хаста түгел,
Бу «чир» миндә – җирем-суымнан.
Кешеләргә сихәт бирсә сүзем,
Бик тиз генә әле суынмам…
 
 
Чирен сиздермәгән үлә, диләр.
Шуңа күрә тормыйм яшереп.
Ул – саулыгым минем, ул – сафлыгым,
Ул – давылым минем, яшенем.
 
 
Бу «чир» миңа кемнән кагылгандыр?
Ихтимал, ул йоккан халкымнан.
Шул авыру мине утка сала,
Тартып ала үзе ялкыннан.
 
 
Чир түгел ул, үзе дәрман-дәва,
Газаплы да, әмма зыянсыз.
Савыга да алмыйм, терелә дә,
Һәм яши дә алмыйм мин ансыз!
 

«Шыбыр-шыбыр ява яңгыр…»

 
Шыбыр-шыбыр ява яңгыр,
Ялтыр-йолтыр бии яшен.
Шашып-шашып көлә күкләр,
Шатлыгыннан коеп яшен…
 
 
Яз җиңде, яз, ярсу язлар!
Бу тавышлар гына аз ла…
Күкрәп җырлар заман бит бу,
Рәхәтләнеп бар авазга!
 

Үзе тапса…

 
Их, җәмәгать, шигырь ясап,
гомер уздырасы юк.
Үзеңдә булмаса, эзләп,
табан туздырасы юк…
Җыр табам дип, болыннарга,
чәчәкләр арасына
атылсаң да – ышан да тор
бернисез каласыңа.
Килсә килә ул кинәттән,
рөхсәтләр сорап түгел —
Дөньяның бөтен чүбеннән
бушый да кала күңел…
Шул бушлыкны тутырам дип,
илһам чишмәсе ташый…
Үзеңнән хәтта бизсәң дә,
яңадан итә гашыйк.
Юк, сокланып утырмыйсың,
көмеш көзгегә карап.
Дөньяга чыгасың, әле дә
булмадым диеп харап…
Кешеләргә омтыласың
иң изге хисләр белән.
Хозурланып онтыласың
иртәләр, кичләр белән…
Яшәрәсең. Үзеңә дә,
башкаларга да рәхәт.
Үзе эзләп килеп тапса,
шигыремә мең рәхмәт!
 

Һәрчак кеше булып кал!
(Көньяк Африка республикасы шагыйре Леонард Косадан)

 
Олы кеше булып кал!
Бу сабый, дип котыртырлар,
Нәселеңне корытырлар,
Олы кеше булып кал!
 
 
Горур кеше булып кал!
Баш кыйммәтме, намусыңмы,
Бергәләпме, ялгызыңмы —
Горур кеше булып кал!
 
 
Кыю кеше булып кал!
Яшәү өчен йөрәк кирәк,
Ирек өчен көрәш кирәк —
Кыю кеше булып кал!
 
 
Көчле кеше булып кал!
Юкка-барга түкмә көчең,
Хәлсезләрне яклау өчен,
Көчле кеше булып кал!
 
 
Батыр кеше булып кал!
Закон богау кидерсә дә,
Хаклык сүзгә тилмерсә дә,
Батыр кеше булып кал!
 
 
Гадел кеше булып кал!
Ялган хөкем сөргән заман,
Хакыйкатьне даула һаман —
Гадел кеше булып кал!
 
 
Киң күңелле булып кал!
Бу сүз күптән таушалса да —
Түз син, чыда, таш яуса да,
Киң күңелле булып кал!
 
 
Азат кеше булып кал!
Үзебезчә яшик, дисәң,
Җиргә бәхет чәчик, дисәң,
Азат кеше булып кал!