На імперыялістычнай вайне

Собственно Максима Гарэцкага позиционируют с небольшим по объему произведением всеми забытого писателя о незаслуженно забытой войне – «На імперыялістычнай вайне”. Не знаю, по какой причине забыты два крупных романа Максима Гарэцкага - роман-хроника “Віленскія камунары” и “Камароўская хроніка”, но только могу пожелать удачи читателям в поиске вышеупомянутых книг. А в последнее время, которого собственно у читателей нет, издатели предлагают к прочтению еще меньшую по объему повесть – “Дзве душы”. Нестандартная личность, жившая в неоднозначное время, как два пальца, мог остаться в земле на полях сражениях, и сегодня мы бы не имели возможности не только с записками солдата «На імперыялістычнай вайне”, но и с книгой «На западном фронте без перемен», которая была написана под впечатлением от произведения беларускамоўнага писателя. Что непосредственно касается «На імперыялістычнай вайне” произведение не из простых, но вещи, о которых пишутся в книге актуальны и сейчас спустя век. Формат записок в виде дневника, который ведется главным героем повествования – Лявоном. Чувствуется, что произведение издано уже после смены режима в послевоенное время: преувеличиваются и изворачиваются и так вывернутые факты и события. Рекомендовал бы данное произведение изощренным гурманам, после прочтения которого не захочется возвращаться к пустым бестселлерам, сюжет которых высосан из пальца.

На сучаснай вайне — усе героі ці, лепей кажучы, няма герояў, а ёсць болей ці меней дысцыплінаванае быдла.

Вайна — як яна ёсць. Вачыма аўтара, які каб не "засвяціць" рэальных асоб даў кой-каму з іх "гаворачыя" прозвішчы — Хітруноў, Шалапутаў і г.д. Ён і сябе назваў па-новаму — Лявон Задума, салдат артылерыйскай брыгады.
"Вольнашляючыся" Лявон да пачатку вайны паслужыў з які месяц, але і за гэты час паспеў адчуць усе прыемнасці армейскай муштры і знявагі:

...Вы не салдат, а індык, бо вы ўсё нешта думаеце, як індык...

Атмасфера ў войску была да таго негатыўнай, што, як ні парадаксальна, нават пачатак вайны ўспрымаўся салдатамі як нейкае збаўленне, перамена абстаноўкі:

Неяк мімаволі ўсцешыўся, што не трэба мне будзе цягнуць астрожнае жыццё цэлых два гады, што жыццё пойдзе ўжо цікавейшае, што я трапіў у кашу лоўка...

Але вайна, вядома, не прынясе радасці. Бясконцыя адступленні-наступленні, недаяданне і стомленасць, бруд і вошы. А галоўнае — раненні і смерці, часцей за ўсё бессэнсоўныя.
Салдаты мала разумеюць, навошта ім патрэбна ваяваць і за патрыятычнымі заклікамі свайго камандзіра, якога яны сапраўды паважаюць, ўгадваюць прыгожае ашуканства.
Часткова ашуканствам з"яўляецца і ўзнагароджванне славутым Георгіеўскім крыжом. Бо атрымліваюць яго не толькі тыя, хто лез пад кулі, але і тыя хто хаваўся ў акопах (прычым, другія яшчэ і часцей!).
Побач з ваеннымі падзеямі, у салдат адбываецца пэўнае пераацэнка каштоўнасцей у тым, што датычыць мірнага жыцця. Трапіўшы ў Еўропу, нядаўнія сяляне і рабочыя бачаць іншую культуру, іншыя ўмовы жыцця і працы, думаюць, чаму ж у нас такога няма. І настальгія змешваецца з жалем да радзімы.

Ці гэта прызвычаенасць да свайго? Ці гэта дзве душы ва мне — усходняя і заходняя? І сумна, чагосьці лепшага хочацца, і здаволены, што вырваўся з духаты.

Прыехаўшы на пабыўку пасля ранення, Лявон ужо не можа доўга знаходзіцца ў родным доме, дзе ўсё раздражняе: неахайнасць, пастаянныя сваркі. Быццам, адчуванне таго, што ты быдла, якое стараліся навязаць на вайне, працягваюць навязваць і тут.
Па тым як аўтар (і ён жа герой) нідзе не знаходзіць спакою відаць, як патрэбны перамены яму і не толькі яму ва ўсіх сферах жыцця.