Ятам ярда. Тыныч дәүләт сыман.
Баш очымда шаулый тупыллар.
Баш очымда Идел әкият сөйли.
Йөрәгемне юа дулкыннар.
Йөзең куйсаң талгын җылы җилгә,
Җирнең йөрәк тавышы ишетелә.
Җир-ананың калку күкрәгеннән
бодайларга татлы сөт килә!
Һәрбер нәрсә инде үзе сөйли, –
нигә кирәк игълан, белдерү?
Вакытын белеп, яшерен юллар аша
табигатькә килде Өлгерү!
Вакыт җитте! Уяныгыз, дуслар! –
Җир әҗәтен бирер минутлар.
Суын алып үскән туфрагыма
яңгырлата түли болытлар.
Тау капкасын каерып чыга сулар,
шау гөлләрен болын күтәрә.
Кояшлата түли аяз көннәр
максатыңа барып җитәргә!
Сиңа иртә ымсындым мин,
ымсынгандай әтәч энҗегә…
Ни булмасын, күзем күргән көннән
әле төнне һаман көн җиңә!
Сиртмәләрдә күзем ачу белән,
һаваларың шундый саф, аяз!
Кышны җиңеп, ел да өй түрендә
яңгырлары белән шаулый яз.
Кеше синдә гел яшәүгә гашыйк,
мөмкин түгел моны тоймаска.
…Олы бүрек кигән нәни малай
авыз ачып карый кояшка!.
Март бураннары ишелде,
Ишелде генә күктән…
Шатлана бүген күк йөзе,
Арынып авыр йөктән.
Сизәр чак җитте йөрәкнең
Йөрәккә кушылганын.
Тоясың, «Котлы булсын!» дип,
Бөреләр пышылдавын.
Шаулы яз, якты мәхәббәт,
Илһамлы кайнар таңнар!..
Туачак бәхетне уйлап,
Җылынып китә җаннар!
Кәрниздә елтыр сөңгеләр
Запаста торган сыман.
Тыныч өйләр дә йөзләрен
Кояшка борган сыман!
Аяк чебиләнгән сазлы суда йөзеп,
күлмәк-ыштан белән
маймычларны сөзеп.
Зарым булса юган
бөдрә таллы инеш.
Дөнья миңа мәңге
аллы-гөлле, имеш!
Сабыйлыктан һаман
биек йөргән башны,
сиздермичә генә,
олы бүрек басты.
Басмаган шул башны
олы бүрек кенә –
киләм икән әле
дөнья күреп кенә!
Әйтте миңа Тормыш:
«Юлга вакыт», – диеп.
…Тирәкләрем калды,
моңсу башын иеп.
Калды миннән ерак
бөдрә таллы инеш.
Гомерем елгасының
башы шуннан, имеш.
Күгәрчен очып туймас көн,
һич сулап туймас һава!
Мәйданнар буйлап килә Көн, –
беркем чик куймас аңа.
Көн керә тыныч өйләргә,
нурлары әле кыйгач.
Көндәгечә, соңламыйча
төшлеккә килә Кояш.
Көн белә ич үз вакытын,
өрсеннәр, янасыннар…
Өрсеннәр дә бу кояшны
сүндереп карасыннар!..
Туктатсыннар йә Җир шарын, –
ник гел алга бара ул?..
Йолдыз яңгырлары аша
үзенә юл яра ул!
Мәйданнар буйлап килә Көн,
максатын яхшы беләм:
күгәрчен очып туймас көн
расланды Кояш белән!
Мәңгелек вакыт буйлата
кайтам сиңа, балачак.
Киләчәк еллар күгендә
синең кояш яначак!
Суы Тәпәнле Чишмәнең,
Мирәтнең бормалары!..
Кайларда аваз саласыз,
Тәрбели торналары?!
Чишмә буе талларының
тирәндә тамырлары.
Шыбырдап коя күңелгә
таң алды яңгырлары!..
Идел-йортка килә яңгыр –
тәрәзәгә шыбыр-шыбыр
нидер сөйли…
Тиздән, тиздән карлыгачлар килә диме,
көймәләрне көйлә диме –
пыялага шыбыр-шыбыр
нидер көйли…
Томанлы-яңгырлы киңлек!
Сулар шавы, кырлар тавышы
бу яңгырда.
Куя кебек җил аралаш ишетелеп
тургай тавышы, муллык тавышы
язгы җырда,
хәбәр килә уҗымнардан…
Идел-йортта яңгыр тора!
Сорый миннән һәрбер кулны кыскан:
– Син кайда соң, туган, тормышта?..
Акыллыга тиеш лаек җавап –
сораулары тоела хак булып.
– Күрәсезме, дуслар, кыр өстендә
асылынып тора ак болыт? – дим, –
ак болытның кыл бер уртасында
минем йортым күренә ак булып, –
тургай оя корган җирдә,
сандугачлар торган җирдә,
Идел-елга аккан җирдә,
моңын ярга каккан җирдә, –
минем оям!
Шунда сыям…
Кыскасы:
әрем арасыннан киләме авазым,
диңгез буеннанмы,
кайгым муеннанмы, билдәнме,
сөю ташкынында йөзәмме,
нәфрәт дәрьяларын гизәмме… –
илем юлы – минем юлым!
Алтын кырлардамы авазым,
ишетелә язданмы, көздәнме,
сагыш күбәләкме, бәхетем түгәрәкме,
җил каршымы, әллә юлдашмы –
илем уе – минем уем!
Илт Йөрәкне, Сөю, дау кырына,
Җыр каршына илт син бу башны!
Кая ул күңелнең беренче карлары,
тирәкләр шыгырдаган иртә?
Кыш карларын или читән аша,
киртәләргә куна көмеш көрпә.
Уза күңел кышкы эңгер аша,
таңгы баскычларда буран эзе.
Чөйдә бүрек мине көтә. Төнен
Сагынгандыр шундый урам безне!..
Зеңли капка. Тамак кыра кемдер,
морҗаларда төтен чайкала.
Төшен сөйли әни: «Әтиең кайтыр…»
Тәрәзәдә сары ут яна.
Көн күзенә карап сүрелеп бара,
тоныкланып кушыла ак көнгә.
Төн эчендә тупыл чәчәк аткан,
шомыртларда үскән ак чемнәр!..
Юлда – карга, карда – «ат төшләре»,
үрәчәләр уза чалулап…
Ап-ак таңның уйнак өермәсе
Муйнак булып каба чабудан!..
Туган якка кайтып барам
тыгыз җилләр астында,
күктә уйный керәшәләр.
Яшел иңкү тулып
чыңлый зәңгәр кыңгыраулар;
калкулыкта тирбәлешә рәшәләр.
Куаклыкта – төклетура!
Дегет чәчәкләре…
Кояш инде!
Карабодай чәчәләр…
Салкынча таң.
Офык сызыгыңа тияр-тимәс,
ахак төсле
калтыранып балкый
салкын йолдыз.
Таң атканда,
шул йолдыз астында
ялгыз тракторның
сукалавы ишетелә.
Аның гөре
яңгырап кайта гүя
йолдыздан.
Ул актара туган кырларымны,
ул җәйге басуларның битен
камыл сызыклары белән бергә
кире каплый язга чаклы.
(Ул кырларның йомшак туфрагына
йолдыз күмсәң,
кояш шытар иде!)
Гади кешеләр инде йоклап арды.
Дөнья җилкәсендә бер нокта
тынгы белми…
Ул – трактор,
һаман йокламаган.
Шулчак әнкәй төште исемә:
без йоклыйбыз,
ә ул кыштыр-кыштыр
төннәр буе
онын или,
нидер пешерә,
ә йөзенә
кызыл шәүлә төшә учактан…
Газиз ана
шул трактор сыман
сөрә
сөрелмичә калган ызаннарын,
кайта-кайта сөрә
үткәннәргә,
яшьлегендә
чиерәк калган клиннәргә
кайта бугай…
Маңгай тире белән юа
үкенеч тузаннарын:
улларына чи калмасын!..
Салкын йолдыз,
калтыранып,
чыклы басулар өстендә
янып калыр,
ак диңгездәй
карабодай кырларында
төклетура гөжләр,
таң җиленнән килер
арыш исе.
Тик
күңелем
тормыш буразналары арасыннан
туган кырларымның
гөрелтесен эзләр…
Таң зәңгәре йөзә камылларда.
Иңнәремнән сыйпый июнь җиле…
Инде көз.
Каеннарым язга китте.
Җир кыйгачлап очты
карлыгачтай,
шуды кырлар
офык сызыгына.
Килеп чыгар алар яз каршына,
кыңгыраулы ызаннарга.
Ул чак булыр баш очымда
тургайлар гимны,
язгы йолдызлар мириадасы
чакырып янар
гашыйк йөрәкләрне
югарыга.
Тик әлегә
басуларым таң ягына
төн зонасын кичеп килә.
Офык сызыгына тияр-тимәс
калтыранып яна
салкын йолдыз.
Нәкъ шул йолдыз турысында
ялгыз тракторның
яшьлек кырларымны
сукалавы ишетелә!..
Уйларымда кабат туган ягым,
кырларыңа килеп кердем мин.
Җилләреңдә – Татарстан исе!
Ак болытлар оеп калган тын.
Урманнарым – август кочагында,
саф җилләрдә шаулап ала тын.
Җилләреңдә – Татарстан исе –
шуңа барам кояш ягыннан!
Таулар аша,
сулар,
еллар аша
урап киләм
сабый чагымнан.
Чакрымнарны артка томырып кайтам,
җилләреңдә – Татарстан исе!
Арышлардан урманнарга агыла,
шулай кагыла дулкынлану хисе!
Саумы, җирем! Алтын камыл җырлый
уңыш турындагы бөек җырны.
Ватан үлчәвендә саллы булды
уңышларың!
Шуңа
түрдә урының…
Саумы, Татарстан!
Көздән керде кырга алтын бөртек, –
өмет калды кырлар түрендә.
Шытты ул Җыр, чыкты җирдән төртеп
һәм шаулады туган җиремдә!
Тыелгысыз ташкын булып акты,
офыкларга чапты дулкыннар!
Игенченең иңнәренә ятты
шау башаклар, җилдә сулкылдап.
Игенченең биргән сүзе – иген,
чынлык була килгәч өстәлгә.
Батырлык ул эзли үзенә тиңен,
муллыкларга муллык өстәлә.
Игенчедә иң борынгы сәнгать,
сыналган ул буын-буынга…
И башаклар – телгә килгән сәгать
авылымның басу юлында!
И кырларда бодай, камыл исе,
тырышлыктан туган ямьлелек!
Тутлы куллар, җирне сөю хисе –
шушы Иҗат җирдә – мәңгелек!
И сабыйның нәни кулы тоткан
хәләл икмәк, тормыш терәге!
Тамырларны безнең шул ныгыткан,
шаулый ныгып Гомер тирәге!..
И кырчының сөенеп елмаюы,
тургай белән таңны каршылап!
Камылларга карап моңаюы,
кара көзгә кергәч басулар!..
И бабамның хәер-фатихасы
җир кадерен белгән улына…
Юлдаш булып бара Ил догасы
игелеккә илткән юлында!
Буразнага басса күкри җаны, –
Җирдән килә көче-дәрманы!..
Бертуктаусыз алга илтә аны
иминлектән алган фәрманы!..
Яшел тауга яттым – Җир кешесе, –
җитте донкихотлык итүләр!
Биредә – җәй, җирчә тормыш яме,
яшел тауда йөри көтүләр…
Ишелеп-ишелеп, җирдә үлән шаулый,
җиләк исе килә җилләрдән!
Ачкан гүя дөнья изүләрен,
җиләннәрен чишеп җибәргән!..
Көтүченең чыбыркысы монда
демагогның «хаклык!» сүзеннән
реальрәк яңгырый! – таудан тауга
яңгырап кайта
чыклы эзләрдән…
Шәһәрләрен ташлап чигендем мин,
чигенмәдем ләкин җырларда!..
…Баш очымда гына яшь чикерткә
сыза икән нинди кылларга?
Итәгендә аунап яшел тауның
ятам менә –
үткән елларда!
Күк – юылган зәңгәр кафель,
таштан ташка су ага…
Яз шигыреңне, каләм әһеле, –
ак каурыйлар елгада.
Яр өстеннән аска очты,
ташка төште чикләвек…
Менә сиңа көзге почта:
«Җәең килә чикләнеп.
Ичмасам, бу ярны, талны
күзләреңә алып кал!»
…Салмак кына йөзеп калды
без тотмаган балыклар…
– Язга чаклы хушыгыз, тургайларым!
Яңгырлардан яфрак сипкелле…
– Без җыр булып тирбәлербез язын,
ачылырбыз китап шикелле.
– Язга чаклы хушыгыз, буразналар!
Сез беләсез вакыт исәбен…
– Ял итәрбез. Тик әзерли торыгыз
орлыкларның безгә иң шәбен!
– Таңга чаклы син дә, йә, хуш, шагыйрь,
төн буенча сулма сөрлегеп.
– Күңелем кыры тулып, җыр өлгерде,
давыл коя аның бөртеген!..
О проекте
О подписке