Читать книгу «Պատմութիւն» онлайн полностью📖 — Անանիա Շիրակացի — MyBook.
image
cover

Եւ ի սոցանէ կղզիք մետասան շուրջ զծովուն՝ որ կոչի Հետոմիրատոս։ Եւ են այսոքիկ. Անդրոս, Տէնոս, Տեովն, Նաքսոս, /34b/ Կեովս, Կիրսոս, Դեղոս, Սիւփնոս, Ռենէ, Կիւրնոս, Մարաթոն։ Եւ այղ եւս կղզիք մեծամեծք երկոտասան, յորս եւ քաղաքք բազում բնակեալ են, որ անուանեալ կոչին Սպորագէս, այսինքն՝ ցանք եւ ցիրք, յորս պանդխտութեամբ բնակեցան Յոյնք։

Եւ են այսոքիկ. Եւբիա, Կրետէ, Սիկեղիա, Կիպրոս, Կովաս, Սամոս, Ռոդոս, Քիոս, Թասոս, Ղեմնոս, Ղեսբոս, Սամովթրակէ։ Եւ են ի Բիոտացւոց՝ Եւբիա, որպէս ի Յունացն՝ յունական քաղաքք վեշտասան։

Եւ են այսոքիկ. Կղաղոմինէ, Միւտիւղինէ, Փովկէա, Պրիենէ, Երիւթրէ, Սամոս, Սմեոս, Կողոփոն, Քիոս, Եփեսոս, Սմիւռնա, Պերինթոս, Բիւզանտիս, Քաղկեդովն, Պոնտոս, եւ Ամիսոս, Եղեւթերա։

Հռոմայեցւոց եւ Կիտիացւոց ազգք եւ եկք են այսոքիկ. Թուսկք, Կիիմէղէսացիք, Պիւկենացիք, Կամպանացիք, Ապուղէսացիք, Կաղաբերացիք, Ղուկանացիք։

Ազգք եւ եկք Ափրիկացւոց. Նեբդենացիք, Կինթացիք, Նումիդացիք, Նասամովնացիք։ Եւ են կղզիք հինգ, յորս եւ քաղաքք Ե. Սարդոնիա, Կորսիկիա, Գիրբաէ եւ Բենիսիա, Կերկինա, Գաղատէ։

Ազգ եւ եկք Մաւրացւոց. Ղիւսինացիք, Մուսուղենացիք, Տինգիացիք, Կեսարանացիք։

Ազգք Սպանիացւոց՝ որ են. Տիւրենացիք, Դէտարակոնեացիք, Ղիւսիտանացիք, Բետիկացիք, Աւտրիգոնացիք, Բասկոնացիք, Կաղիւկեցիք՝ որ են Ասպորացիք։

Այս են ազգք եւ եկք Գաղիացւոց՝ որ կոչին Արբուսացիք Ղ…ւտենացիք, Բաղինացիք, Սիկենացիք, Աւրինացիք։

Ազգք եւ եկք Գերմանացւոց են այսոքիկ. Մարկեմոնացիք, Բերդինէղացիք, Կիւդացիք, Բիւրէնադացիք, Ամոգիւղացիք։ Եւ ազգք եւ եկք Սարմատացւոց՝ Ամաքսիսբացիք, Գրեկացիք՝ որ կոչին Գրեկոսարմատք։

Եւ զայս եւս լաւ համարեցայ յայտ առնել քեզ զանգէտ կողմանս ամենայն ազգաց, եւ զլերին անուանիս եւ զգետս զերեւելիս. որպէս զի եւ յայսցանէ մի՛ ինչ անտեղեակ գտանիցիս։

Եւ արդ սկսանիմ ասել զազգացն, եւ առնեմ սկիզբն յարեւելից։ Արուայստան եւ Տաճկաստան անդր քան զԱրաբացիս են։ Տաճիկքն բուն անդր քան զՏաճկաստան է։ Եւ Աղուանք անդր են քան զԴրունս Կասպից։ Եւ Մեծն Մադիա՝ ընդ որս մարտեաւն Մովսէս, է անդր քան զԿարմիր ծով. եւ Փոքր Մադիամ մերձ առ նա՝ սահմանակիցք են Եգիպտոսի, ուր թագաւորեացն Ռագուէղ աներ Մովսէսի։ Եւ անդր քան զԳամիրս. յաջմէ կողմանէ Հայք, Եգերացիք, Վիրք, Կողքեցիք, Սկիւթացիք, Բոսպորացիք, Խաղտիք, Նասացիք՝ որ կոչին Սանիտացիք, որ ձգին մինչեւ ի Պոնտոս, ուր էր բանակն Ափսարովսայ, եւ Սեբաստոպողիս, եւ նաւահանգիստն հիւսիւսոյ եւ Փասիս գետ։ Եւ հասանեն ազգք այսոքիկ ի Տրապեզունտ։

Այս են անուանք տասն եւ երկու լերանցն անուանեաց. Լիբանան, Կաւկաս, Տաւրոս, Ատղաս, Պառնասոս, Կիւթերոն, Եղիկոն, Պարթենիոս, Մասիք, Ղիւկաբանտոս, Պենիովս, Ողիմպոս։

Գետք մեծամեծք եւ անուանիք են քառասուն. Հինդոս՝ որ է Փիսովն. Նիղոս՝ որ է Գիհովն, Դկղաթ, Եւփրատ՝ որ է Արածանի. Իովրդանան, Կէփ[իսոս], Տանայիս, Մէնոս, Եզիմանթոս, Հաղիս, Ասորպիս, Թերմոդոն, Երասխ, Կուր գետ, Բովրիսթենէս, Աղփիոս, Տաւրոս, Եւրոտոս, Մեանդրոս, Երմոս, Աքսիոս, Պիւրամոս, Բլոս, Եբրոն, Սանգարիս, Քեղոոս, Պտէնեոս, Եւէնոս, Եպարքիոս, Կահիւստոս, Սիմոիս, Սկամանդրոս, Ստիւմոն, Պարթենիոս, Իստրոս, Ռէնոս, Բետէս, Րոդանոս, Եւրիգանոս, Թիբրիս՝ որ այժմ անուանեալ կոչի Տիբերիոս. ընդ ամենայն քառասուն։

Արդ՝ վասն զի յայտ եղեւ վասն ազգացն՝ յերից որդւոցն Նոյի, որ ընդ ամենայն երկիր սփռեցան, թե ո՛վ յումէ ծնաւ։ Սէմ՝ անդրանիկ՝ կալաւ զկողմն արեւելից։ Քամ զկողմն հարաւոյ. Յաբեթ զկողմանս արեւմտից եւ հիւսիւսոյ։

Պարտ եւ պատշաճ է այսուհետեւ ընթանալ զհետ ամացն թուոց։

Փաղէգ եղեալ ամաց հարիւր եւ երեսուն՝ ծնաւ զՌագաւ։

Ռագաւ եղեալ ամաց հարեւր երեսուն եւ երկուց՝ ծնաւ զՍերուք։

Սերուք եղեալ ամաց հարեւր եւ երեսուն՝ ծնաւ զՆաքովր։

Նաքովր եղեալ ամաց հարեւր եւ ինն՝ ծնաւ զԹարայ։

Թարայ եղեալ ամաց եւթանասնից՝ ծնաւ զԱբրահամ։

Աբրահամ էր ամաց եւթանասուն եւ հնգից, ի ժամանակի իբրեւ հրաման ետ Աստուած՝ ելանել նմա ի տանէ հարց իւրոց եւ գալ յերկիրն Քանանացւոց։ Արդ՝ առնին ի բաժնացն երկրի մինչեւ ի գալ Աբրահամու յերկիրն Քանանացւոց՝ ազգք հինգ, ամք ՈԺԶ. եւ յԱդամայ՝ ազգք քսան, ամք ՎՅՁԴ։

Բնակեաց Աբրահամ յերկիրն Քանանացւոց ամս քսան եւ հինգ. եւ ապա ծնաւ զԻսահակ։ Իսահակ եղեալ ամաց վաթսուն՝ ծնաւ զՅակոբ։ Յակոբ եղեալ ամաց ութսուն եւ եւթանց՝ ծնաւ զՂեւի։ Ղեւի եղեալ ամաց քառասուն եւ վեցից՝ ծնաւ զԿահաթ։ Կահաթ եղեալ ամաց վաթսնից՝ ծնաւ զԱմրամ։ Ամրամ եղեալ ամաց եւթանասուն՝ ծնաւ զԱհարովն. եւ յամին ութսներորդի երրորդի կենացն Ահարովնի ելին որդիքն Իսրայէղի յերկրէն Եգիպտացւոց՝ ի ձեռն Մովսէսի առաջնորդին իւրեանց։ Եւ առնին ամենայն ամք բնակութեան որդւոցն Իսրայեղի յերկրին Եգիպտացւոց՝ ամք չորեքհարեւր. եւ յանապատին՝ ամս քառասուն։

Յեսու որդի Նաւեայ իբրեւ անց ընդ Յորդանան գետ, եկաց երկրին Քանանացւոց ամս քսան եւ եւթն. եւ ի պատերազմունսն՝ ամս վեց. յետ ժառանգեցուցանելոյ զերկիրն վիճակաւք՝ եկաց ամս քսան եւ մի։ Արդ՝ առնին, յորմէ հետէ եկն Աբրահամ յերկիրն Քանանու, մինչեւ ի մեռանելն Յեսուայ որդւոյ Նաւեայ՝ ազգք եւթն, ամք ՇԱ. եւ յԱդամայ՝ ազգք քսան եւ եւթն, ամք ՎՊՁԴ։

Յետ մահուան Յեսուայ մեղաւ ժողովուրդն, եւ մատնեցան Քուսանայ արքային Միջագետաց. եւ ծառայեցին նմա ամս ութ. եւ իբրեւ աղաղակեցին առ Աստուած, յարոյց նոցա իշխան զԳոթոնիէզ՝ զեղբայր Քաղեբայ զկրտսեր, որ էր ի ցեղէ Յուդայ։ Սա մարտեաւ ընդ Քուսանայ եւ սպան զնա. եւ տիրեաց ժողովրդեանն ամս քառասուն։ Յաւուրս Սամեդարայ՝ Պոմիդեւս եւ Պիմիթէս, Պիսոս, Ատղաս, Պանոպտէս, Դեւկաղիոն ճանաչին։ Յետ վախճանելոյն Յեսուա կալան ծերքն Լ ամ։

Դարձեալ մեղուցեալ՝ մատնեցան Եգղովմայ արքայի Մովաբու եւ ծառայեցին նմա ամս ԺԸ. եւ իբրեւ դարձան առ Աստուած, յարոյց նոցա իշխան զԱւովդ՝ յազգէ Եփրեմի, որ սպան զԵգղովմ. եւ տիրեաց ժողովրդեան ամս ութսուն։ Յետ մահուանն Աւովդայ մեղաւ ժողովուրդն. եւ մատնեցան Յաբիսայ արքայի Քանանացւոց՝ ամս քսան ծառայեալ նմա։ Ի սորա աւուրս մարգարէացաւ Դեբովրա կին Աղփիդովթայ՝ յազգէ Եփրեմի. եւ ի նորա ձեռն տիրեաց. զաւրու որդւոցն Իսրայէղի Բարակ՝ որդի Աբենեւմայ, ի ցեղէ Նեփթաղէմայ։ Սա մարտեաւ ընդ Սիսարայի սպարապետին Յաբինայ, եւ յաղթեաց նմա, եւ տիրեաց որդւոցն Իսրայէղի. եւ դատեցաւ Դեբովրայ զժողովուրդն ամս քառասուն։ Յաւուրս Դեբովրայ մարգարէուհւոյ՝ որ ընդ Բարակայ, որք ի Դիոսէ վիպասանին, ուստի Պիպկոս անուանեալն Զեւս, Կրոնայ ազգական, յարեւմուտս թագաւորեաց. որ ունէր դստերս Երովպէմինոս, Անտիոպէ, Աղկմենէ, Սեղղենէ, Դանաովէ, Պերսեւս, Եղէդա՝ կին Զեւսայ։ Զեւս՝ կենդանութիւն կոչի, Եւղէդա՝ աւդ, վասն տուրեւառ շնչոց։

Յետ մահուանն Դեբովրայ մեղաւ ժողովուրդն եւ մատնեցան Մադիանացւոց ամս եւթն։ Ի սոցա վերայ չոգաւ Գեդէովն երեքհարեւր արամբ, եւ սատակեաց կորոյս ի նոցանէ բեւրս երկոտասան։ Սա տիրեաց ժողովրդեանն զամս քառասուն, որ էր յազգէ Մանասէի։ Յաւուրս Գեդէովնի՝ Զեթոս եւ Ամբիովն, որդիք Զեւսայ, երեւեին։ Եւ սորին որդի Աբիմեղեք ամս երիս։ Յաւուրս Աբիմեղեքայ՝ որք ըստ Գանեմիդեայն, եւ Պերսեայն, եւ որք ըստ Երակղեայն, եւ Արգոսին, եւ որք ըստ Ղիկուրգոսի աւրինադիր էին՝ ճանաչէին։

Յետ սորա տիրեաց Թովդա՝ որդի Փիղեայ Աքարեանց, որ էր ի ցեղէ Եփրեմի, եւ տիրեաց ամս քսան եւ երիս։ Յետ սորա Յայիր Գաղաադացի՝ յազգէ Մանասէի. եւ տիրեաց ամս քսան եւ երկուս։ Եւ յետ սորա մեղաւ ժողովուրդն. եւ մատնեցան Ամովնացւոց ամս ԺԸ. եւ աղաղակեցին առ Աստուած. եւ յարոյց նոցա իշխան զՅեփթայէ Գաղայադացի յազգէ Մանասէի. եւ տիրեաց ամս վեց։ Յետ սորա տիրեաց Եսեբովն՝ յազգէ Յուդայ ամս եւթն։ Յետ սորա տիրեաց Աղղովն, յազգէ Զաբուղովնի, ամս տասն։ Յետ սորա տիրեաց Եբրովն, որդի Աղեղայ Ափրաթովնացի, յազգէ Եփրեմի՝ ամս ութ։

Յետ սորա մեղաւ ժողովուրդն, եւ մատնեաց այղազգեաց ամս քառասուն։ Եւ իբրեւ դարձան՝ յարոյց նոցա իշխան զՍամփսովն որդի Մանուէի, յազգէ Դանայ, որ մարտեաւ ընդ այղազգիսն. եւ տիրեաց ամս քսան։ Յաւուրս Սամփսովնի Դեդաղ՝ որ հիւսն Մաժան կոչի, եւ Երակղէս՝ որդի Զեւսայ, ի յԱղկմենայ ծնեալ, եւ Երմես եռամեծ երեւեին։

Յետ սորա տիրեաց Սամեգար ամս երեսուն։ Յետ այսորիկ անիշխանութիւնն կալաւ, որպէս Ափրիկանոսն պատմէ, ամս քառասուն։ Յետ սորա Հեղի քահանայ դատեաց զժողովուրդն ամս քսան. եւ տապանակն Աստուծոյ եղեւ առ այղ ազգիսն ամիսս եւթն։ Յաւուրս Հեղեայ քահանայի Իղիոն հրկէզ եղեւ եւ քաջքն ի մաւտ կային։

/37b/ Յետ սորա Սամուէղ մարգարէ, որ աւծ զՍաւուղ ի թագաւոր։ Եւ յետ այսորիկ դարձոյց Սամուէղ զտապանակն յայղազգեացն. եւ եդ ի տան Ամինադաբայ. եւ եկաց անդ ամս քսան։ Եւ դատեաց զԻսրաէլ ամս քսան եւ երկուս։ Եւ թագաւորեաց Սաւուղ ամս քառասուն. եւ էր նորա սպարապետ Աբեններ՝ որդի Ներեայ։

Յետ այսորիկ իբրեւ թագաւորեաց Դաւիթ, եհան զտապանակ կտակարանացն ի տանէ Ամինադաբայ. եւ ի հանելն՝ թիւրեաց զնա եզնն. իբրեւ մատեաւ ուղղել զնա Ոզա, հարաւ անդէն եւ մեռաւ։ Իբրեւ ետես Դաւիթ՝ զահի հարաւ. եւ եկաց անդ ամիսս երիս։ Այս Սամուէղ աւծ զԴաւիթ ի թագաւոր։ Եւ առնին ի Յեսուայ որդւոյ Նաւեայ մինչեւ յառնուլն Դաւթի զթագաւորութիւնն, որ էր յազգէ Յուդայ, ազգք եւթն, ամք ՆՁԷ. եւ յԱդամայ ազգք երեսուն եւ չորս, ամք ՏՅԿԴ։

Յետ այսորիկ թագաւորեաց Դաւիթ ամս քառասուն եւ ամիսս վեց. ի Քեբրոն՝ ամս եւթն, ամիսս վեց. եւ յԵրուսաղէմ՝ ամս երեսուն եւ երիս։ Ի սորա աւուրս էր քահանայապետ Աբիաթար՝ որդի Աբիմեղեքայ։ Եւ ի միւսմէ ցեղէն՝ Սադովկ։ Եւ մարգարէանային յաւուրս Դաւթի՝ Գադ, Նաթան, եւ Ասափ. եւ էր սպարապետ Դաւթի՝ Յովաբ որդի Սարուհեայ, քեռ Դաւթի։ Սա թուեաց զցեղսն Իսրաէղի. եւ էր թիւն, զոր թուեաց Յովաբ որդի Սարուհեայ զորդւոցն Իսրաէղի, անձինք իբրեւ հազարիցս, եւ հարիւր հազար եւ որդիքն Յուդայ՝ ՆՀՌ։ Բայց Ղեւի եւ Բենիամին ոչ թուեցան. եւ վասն թուելոյն նորա զԻսրաէղ, անկան յԻսրաէղէ եւթանասուն հազար։

Յետ Դաւթի թագաւորեաց Սողոմովն, որդի նորա, ամս քառասուն. եւ ի նորա աւուրս դարձեալ մարգարէանայր Նաթան եւ Աքիա Սեղովնացի. եւ քահանայապետ նորա էր Սադովկ։

Յետ սորա թագաւորեաց Ռոբովամ որդի իւր ամս եւթն եւ տասն. առ սովաւ բաժանեցաւ թագաւորութիւնն։

Եւ ի Սամարիա թագաւորեաց Յորոբովամ ծառայ Սողոմովնի, յազգէ Եփրեմի՝ եւ մարգարէանայր առ Յորոբովամաւ Աքիաս Սեղովնացի եւ Սամեա որդ ի Հեղումայ։

Յետ սորա թագաւորեաց Աբիա որդի իւր՝ ամս վեց։ Յետ սորա թագաւորեաց Ասսա՝ որդի նորա, ամս քառասուն եւ մի։ Սորա ի ծերութեան ցաւեցին ոտք իւր. եւ մարգարէանայր յաւուրս նորա Անանիա։

Յետ սորա թագաւորեաց Յովսափատ որդի իւր ամս քսան եւ հինգ։ Ի սորա աւուրս մարգարէանայր Եղիաս, եւ Միքեէ՝ որդի Յեմբղեայ, եւ Աբդիու՝ որդի Անանիայ. եւ էր յաւուրս Միքէի մարգարէ մի սուտ՝ անուն Սեդեկիա, որդի Քանանու։

Յետ սորա թագաւորեաց Յովրամ որդի իւր՝ ամս քսան. ի սորա աւուրս մարգարէանային Եղիա եւ Եղիսէոս։

Յետ սորա թագաւորեաց Ոքոզիա որդի իւր՝ ամ մի։ Ի սորա աւուրս կերաւ ժողովուրդն, ի Սամարիա, զորդիս իւրեանց եւ զաղբ աղաւնեաց, ի ժամանակին իբրեւ թագաւորեալ էր Յովրամ ի Սամարիա. եւ յաւուրս Ոքո զիայ մարգարէանայր Եղիսէոս եւ Աբադադովնէ։

Յետ սորա թագաւորեաց Գոթողիա, մայր Ոքոզիայ, ամս ութ։ Սա կոտորեաց զթոռունս իւր, զի յազգէ էր Աքաաբու արքայի Իսրաէղի. բայց քոյրն Ոքոզիա եւ Յովսաբէ՝ կին Յովիդայեի քահանայապետի՝ գողացան զՅովաս որդի Ոքոզիայ. եւ ի նորա վերայ եդ Յովիդայէ զթագաւորութիւնն։ Եւ մարգարէացաւ առ Գոթողիաւ՝ Եդիսեոս։