3

Бұл менің ғарышта алғаш рет болуым, керемет әсерде болдым. Қалай түндірсем екен? Кішкентай кезімде танысқан Шухай ағаны аз да болса түсінген сияқтымын…Өзі қайда жүр екен? Хәлі қалай екен? Біздің барлау спутнигімізден сәл ақау шығып тұр, мен капсуладан шығып, сол мәселені өзім шешуіме тура келді. Қандай мәселе екенін түсіндіру қиындау болып тұр. Мысалмен айтатын болсақ, ойыншық электрлік көліктің бұрандаларының бірі босап қалды дейік, оны бұрап қоюға тура келеді. Әйтпесе, электр көлігі істен шығып қалады.

Мен шешкелі отырған мәселе – осы босап қалған бұранда тәрізді мәселе.

Бұранданы бұрай салу оңай, бірақ кабинадан шығу қиын болып тұр. Бұл Шухай ағайдың кезінде біздің үйдің төбесіне жүріп шыққаны, трансформатордың үстінен жүргенімен ұқсас нәрсе. Мен өзім солай деп ойлаймын.

Ол қалайша сонша сабырлы болды? Қадамынан ешбір қобалжудың нышаны білінбейтін еді?..

Мен оның «Олай жүру деген оп-оңай шаруа» деген сөзі есімде жақсы сақталды.

Оның сөздері маған жігер бергендей болды. Мен кеудемді керіп, екі қолымды сермеп, нық қадам басып шыққандай болдым… мұным өзіме күлкілі көрінді. Негізі мен қадамды нық баса алмадым, қанша түзу жүруге тырыссам да, аяғымды қисалақтатып, әрең басып келемін. Бала кездегі шығармалардан оқығанымыздай, мен мақтаның үстімен жүргендей болдым.

Осыншама жыл өтсе де, Шухай ағайды ұмытқан емеспін.

Әйтеуір ол менің рухани ұстазым сияқты болады да тұрады.

Ол әлемді қадамымен өлшей алады екен, мен не себепті өз әдісімді пайдаланып, осы қызықты әлем туралы көбірек білуге тырыспаймын? Сөйтіп, мен ғалым болдым. Денсаулығым жақсы болды, жаяу жүру менің хоббиім еді, сол себепті маған ғарышкер болу мүмкіндігі бұйырды.

Мен өз жұмысымды табандылықпен жасап жүрдім, соның арқасында ғарыштық серуендеу миссиясы маған тапсырылды. Мен мұны мақтан тұтамын, люктен аттаған сәтте, ең бірінші ойыма қадірлі Шухай ағайым түсе кетті.

Мен өзім игерген білімге сүйене отырып, дүниені өлшеудің Шухай ағайдың әдісінен әлдеқайда озық әдістері бар екеніне көзім жетті.

Әлем – мынау жалпақ дүние…

Ол үлкен әлемді қадаммен қалай өлшеп шығады? Қашан өлшеп болады?

Мен өстіп, қиялдап жүріп, кенет біреуді көріп қалдым…

Бұл жерден алыс жатқан алып кеңістік. Экстравехикулярлық миссияны орындауға шыққан жалғыз менен басқа пенде жоқ (ұйымның маған сенім артқаны үшін алғысым шексіз! «Босаған бұрандалардың» мәселесін шешу үшін көп адамның қажеті де жоқ). Ғарышта менен басқа біреу болуы мүмкін емес.

Мен абдырап қалдым, мен бұл ғарыштық галлюцинация болуы мүмкін деп ойладым, өйткені ондай жағдай жиі болып тұрады.

Әдетім бойынша қолыммен көзімді сүртіп-сүртіп жібердім. Біздің оқу-жаттығуға жауапты капитан көзді сүрту, мұрынды сіңбіру, бас қасу сияқты жердегі әдеттерді ғарышқа апармау керекгін талай рет ескерткен болатын… Мен өз-өзіменен күліп, қолымды тарта қойдым. Астронавтың капюшонымен жабылған көзімді жыпылықтатудан басқа амал таппадым.

Мен көзімді жыпылықтатып, ашып-жұмып қарап едім, біреу маған қарай келе жатқанын көрдім.

Шухай ағай екен!

«Достым, сенімен тағы да жолыққаным үшін қуаныштымын!» деген Шухай ағайдың маған дауыстап сөйлегенін алыстан естідім. Ол да толқып тұрған сияқты көрінді.

Ол маған қолын бұлғап тұр, мен де оған қолымды бұлғадым, ғарышкер киімім сәл ебедейсіз болғанымен, өте жеңіл сезілді.

Біз екеуміз ғарышта құшақтастық. Бұл біздің алғашқы құшақтасуымыз.

Оның қолдары сондай қарымды екен.

Мен ғарышта жүріп, жер шарының жылулығын сезіндім, яғни оны көнекөз досымның арқасында сезініп тұрмын.

Ол әлі бұрынғыдай, еш қартаймапты, тіпті менен де жас көрінеді. Өзіне сондай сенімді. Ол кеңістікте жүргені болмаса, бейне тегіс жерде жүргендей жүр.

Ол маған қарағанда әлдеқайда сабырлы, қадамын нық басады, әр қадамын жаңылмай біркелкі алып жүр.

Ол әр қадамын басқан сайын санап келеді, өйткені ол әлемді қадаммен санап шығу ойынан қайтпаған екен.

Бұл оңай емес, ол ғарышқа жетіп қойыпты.

Мен отырған ғарыш кемесі Long March 7 зымыраны арқылы ұшырылған еді.

Ол мені құшағынан босатқан кезде, көз жасқа ерік бердім.

Мен белгілі болған деректі оған айтқым-ақ келді, бірақ айта алмадым. Ол біздегі заманауи ғылыми әдістермен алынған нақты дерекке қол жеткізу үшін тағы қанша жыл еңбектену керек екенін білмейміз.

Мен оның жүрегін жаралап аламын ба деп қорықтым.

Мен оның ынта-жігерін басып тастағым келмейді.

Оның үстіне біздегі деректер дәлме-дәл келе ме? Мұны тексеруге ешқандай мүмкіндік жоқ. Оның өлшеу әдісі қарапайым әрі ежелгі әдіс болғанымен, ол әр қадамын санаудан шаршамайды!

Былайша айтқанда, керек десең, біздің деректі оның деректерімен дәлелдеуге тура келеді.

Оның сапары шексіз әлем сияқты ұлғая береді, ол әрбір қадамын нық та сенімді басып келеді.

– Мұңайма!..8. Біз тағы кездесеміз…9, – деді Шухай ағай.

– Шухай ағай… – деп, мен астыңғы ернімді тістеп жыламауға әрең шыдап тұрмын. – Сіз сәл тынығып алсаңыз қайтеді? Мен сізді ғарыш капсуласына ертіп апарайын. Ғарыштық сусын мен ғарыштық тамақтан дәм татып, демалып қайтыңыз!

– Суық шәй жоқ қой,..2, – деп Шухай ағай қалжыңдады. Оның жүзінен баяғы таныс таныс күлкіні тағы көрдім. – Жұмысыңнан қалма… 3. Бастықтың көзіне түсіп қалма, камера бар ғой! – деп Шухай ағай алыстап кетті, оның қарасы да көрінбейді. Ол бейне сөніп бара жатқан түнгі аспанның жұлдыздары сияқты ғайып болды. «Қош бол!» деп қолымды бұлғап қала бердім.

Түпнұсқаға

сілтеме

«Таулар мен теңіздердің классикасы: Хайвай дун Цзин» кітабында: «Аспан патшасы Шухайға жерді өлшеуді бұйырды. Шухай шығыстағы нүктеден бастап, батыстағы нүктеге дейін өлшеп шығады. Өлшеудің нәтижесі 500 млн тоғыз жүз мың сегіз жүз қадам болады. Шухай оң қолына есептеу таяқшасын ұстап, сол қолымен Цинцю патшалығының солтүстігін көрсетеді. Тағы бір болжам бойынша, Шухайға жерді өлшеу міндетін бұйырған император Юй болатын. Шухай жер шарын 500 млн тоғыз жүз мың сегіз жүз қадам деп есептеп шығады» деп жазылған.

Постскриптум

Шухай ерекше қызық адам. Сызғышты Шухай ойлап тапқан деген аңыз бар. Шын мәнінде Шухайға сызғыштың қажеті жоқ, оның қадамының өзі сызғыштың рөлін атқара береді.

Менің қиялымда ғалам шексіз, сондықтан өз міндетін адал атқаратын Шухай «әлемді қадаммен әлі өлшеп жүр» деуге толық негіз бар. Ол мифтік кейіпкер, ертегі кейіпкері, аңыз-әңгіме кейіпкері болғанымен, менің ойымша, ол өмірде бар кейіпкер. Заманауи технология қаншалықты дамыса да, ол тек өз қалауымен (қадамымен) өмір сүре береді. Мен Шухайдың бойынан қазіргі біздің дәуірде насихатталып жүрген өз ісіңнің білгірі һәм шебері болу рухын байқадым. Өз ісіңнің білгірі һәм шебері болу – бұл берік, қарапайым және табандылықты талап ететін рух. Яғни мықтылық рухы екенін білдіреді. Шухай ылғи да сапарда жүреді, әлемді қадаммен өлшеп шығу үшін табандылық көрсетіп келеді. Мүмкін күндердің күнінде сіздің де онымен кездесіп қалуыңыз әбден мүмкін.

Мигоухуа

гүлі

Мен орманда Мигоухуа³ гүлін іздеймін деп жүріп адасып кеттім.

Бейне ертегідегідей көзіме алыстан бір ағаш үй көрінді.

Мен жүгіріп барып, есігін қақтым.

Үйдің терезесі ашылды.

Бетін әжім басқан әжей:

– Қызым, неғып жүрсің?, – деп сұрады менен.

– Мен… мен мигоухуа гүлін іздеп жүрмін. Мен оны таба алмай қойдым, сөйтіп, адасып қалдым. Айтыңызшы, мына орманнан қалай шығуға болады? – дедім .

– Армандама, сен енді орманнан шыға алмайсың! – деп әжей сөздің тоқетерін айтты. – Былай істесек қайтеді? Маған көмекші керек болып тұр еді. Сен осында қал, үйіңе қайтар жолды табуға өзім көмектесемін, – деді әжей сөзін жалғап.

Мен өз-өзіме «Жоқ, менің үйге кеткім келеді!» дедім де, қаша жөнелдім.

Өйткені мен оның жалмауыз кемпір екенін біле қойдым. Мен қашып келем, қашып келем, қанша жол жүргенімді білмеймін. Бірақ іштей әлгі ағаш үйден алыс кетсем жақсы болар еді, жалмауыз кемпірдің қолына түссем, ол мені жұмысқа жегіп қояды, отын тасытады, картоп аршытып қояды, соңында мені жеп қояды деп ойлап келемін.

Бір кезде арт жағымнан бір қол келді де, жағамнан шап беріп ұстай алды. Мен қанша тырмыссам да, оның қолынан қашып құтыла алмадым, ол мені сүйреген бойы терезеден үйге кіргізіп алды. Мен басымды бұрып әлгі қолға қарап қалып едім, екінші рет қарағанға жүрегім дауаламады. Тіпті түске кіретіндей арбиып, сүйектері шыққан, жасанды қол сияқты созылып, жиырыла ма бір бәле…

– Мені Сянь апай деп атай бер! – деді кемпір. – Бірақ есікті ашуыңа болмайды, – деп ескертті.

Оның сөзі қисынға келе ме? Кәрі кемпірді қалай апай деуге болады? Есікті неге ашуға болмайды? Мен мұқият қарап шықтым, бұл үйде жалғыз ғана есік бар екен. Оны ашуға болмайтын болса, қалай кіріп-шығуға болады? Жасы болса келіп қалған екен, терезеден аттап-бұттап кіріп жүре ме? Мүмкін Сянь апай далаға шықпайтын болар? Осындай көп сұрақ мені мазалап қоймады.

Сөйтіп, мен Сянь апайдың үйінде тұратын болдым.

Сянь апай өзі төсекте, ал мен себетте ұйықтаймын. Себет дегеніміз – аспақтатып іліп қоятын бамбук себет. Сөйтіп, апай мені төбенің арқалығына іліп қойды, мен ұйықтай алмаймын ғой деп ойлап едім, қызық болғанда сеспей қатып қалыппын. Осынша қорқынышты жалмауыз кемпірдің ағаш үйінде қалай ғана ұйықтап қалдым екен? Шынын айтсам, таң атқанша қыбыр етпей ұйықтаппын. Бейне кішкентай кезімде бесікте жатқандай тып-тыныш, тәп-тәтті ұйқыға батқан екенмін. Терезеден түскен күн сәулесі бетімді қытықтап ойнап жатыр, еріксіз көзімді аштым.

Себет байланған арқан автолифт сияқты, ша тырдың арқалығындағы шығырыққа өткізілген, Сянь апай қолын созып тартса болды, себет төмен түсе бастады. Мен себеттен шықтым, арқанның бір ұшына шелек байланған, ол құдықтан бір шелек су алып шықты. Үйдің ішінде құдық болғаны ма? Сянь апай шелектегі суды су толтыратын ыдысқа құйды, ол арық болғанымен, қимылы ширақ екен. Шелек себетке қарағанда ауыр болғандықтан, құдыққа құлап түсіп кетті де, себет шатырдың арқалығындағы шығырыққа көтеріліп барып тұрып қалды.

– Судың ыдысы суға толы, күріштің ыдысы күрішке толы, қазан-ошақ бәрі дайын. Сен тамақ пісіре аласың ба? Мен сыртқа шығып келейін, – деді Сянь апай.

– Сіз, қайда барасыз?

– Мен сенің үйіңе қайтатын жолды сұрастырып көрейін.

Мен «жарайды» деп басымды изедім. Шынымды айтсам, мен тамақ пісіріп көрген емеспін.

Бірақ бұл қиын шаруа емес, мен өзіме қарай аламын.

Сянь апай жалғыз есікті нұсқап:

– Есікті ешкімге ашпа! Түсінікті ме? – деді.

– Түсіндім, – дедім мен.

Сянь апайдың қалай шығып кеткенін мен дәл қазірге дейін түсіндіріп бере алмаймын. Оның терезеден ұшып шыққаны анық. Ол қара плащын артына қарай қайырды да, алып құсқа айналып, терезеден ұшып шықты да кетті. Бұл процесс азғантай ғана уақытта болды, сол себепті мен қате көріп қалған болармын. Ол үлкен құсқа айналмаған да болар, тек үлкен құсқа ұқсап кеткен шығар.

Қателеспесем, ағаш үйдің шығысқа, батысқа, солтүстікке және оңтүстікке қарайтын төрт терезесі болды-ау деймін. Күннің алдымен шығыс жақтағы терезеден түсетінін білемін. Мен соған қарап, бағытты белгілей аламын. Яғни Сянь апай оңтүстіктегі терезеден ұшып кетті.

Мені терезеден шығып, қашып кетеді деп ойламады ма екен? Терезе тым биік емес, орындық қойсам терезеден шығып кетуіме болады. Терезеден шығып қашып кетпес бұрын, маған «есікті ашып көрсеңші!» деген ой түрткі болды, тіпті соған аңсарым ауып алды.

Есікке таяған сайын менің жүрегім қысылып, бойымды бір қорқыныш билеп алды. Соған қарамастан есікті ашып қалдым, сол-ақ екен, көзіме қатты жарық түсті де, ештеңені көрсетпей тастады.

Артымнан біреу тағы да шап беріп ұстай алды, мен жерге құлап түстім. Біреу есікті жапқандай болды.

Қарасам, қарсы алдымда Сянь апай тұр екен.

Ол терезеден сып етіп кіріп келген екен. Ол арбиған тарамыс қолдарымен мені шап беріп ұстаған кезде, бейне бір көлеңке сияқты қалбаңдап қай жақтан шыға келгенін білмеймін.

– Мен саған есікті ашпа деп ескерттім ғой, есікке жолап нең бар? – деді Сянь апай.

Қызық, ол ұшып кеткен тәрізді еді ғой, менің не істеп жатқанымды қайдан біліп қойды екен?.. Жарайды, жалмауыз кемпір деген аты бар емес пе, елден ерекше тылсым қасиеті бар болар?!.

– Мен сені енді ұстап отыра алмаймын, үйіңе қайтар жолыңды да тауып бермеймін. Сен енді кете бер! – деді Сянь апай.

– Мен кете берейін бе? Қалай кетем? Терезеден шығып кетейін бе?

– Сен көзіңді жұм да, алға қарай жүре бер, мен сені енді қайтіп көрмейтін болайын! – деді Сянь апай.

Мен көзімді жұмып, аяғымды алдыға қарай бір қадам аттап қалдым.

Ағаш үй өте тар болғандықтан, бірдеңені қағып кетпейін деп, көзімді ашып жібердім.

Ғажап! Көзімді ашқаным сол еді, ағаш үй де, Сянь апай да жоқ болып шықты. Мен сол адасқан жерге қайта оралдым. Яғни қалың орманның арасында.

Мигоухуа, Мигоухуа қайдасың?..

Күн кешкіріп, қараңғы түсіп келеді, мен жүрісімді тездеттім. Алдыңғы жақтан тағы бір шағын үй көрінді. Мен үйдің қасына барғанда, оның кәмпит үйі екенін көрдім. Бұл кішкентай үй кәмпиттен салыныпты.

Қарным шұр-шұр етеді. Үйдің қабырғасына жиыл ған кәмпиттің бірін алып жеп, жүрек жалғап алғым келді. Кәмпитті көргенде сілекейім шұбырып кетті. Қабырғаға жиылған кәмпиттер цементке араластырылған тас пен құм сияқты қатып қалыпты, оны жұлып алу қиын екен.

Мен жұлам деп кәмпиттің қағазын жыртып алдым, кәмпит көрініп қалды. Жегім келіп шыдай алмай, ауызымды апара бергенім сол еді…

– Әй, қыз, не істеп жатырсың? –деді біреу.

Іле-шала кәмпит үйдің терезесі ашылды, терезеден аппақ, жүзі доп-домалақ кемпір басын шығарды. Айтайын дегенім, әукесі неше қабат, тіпті мұрнының өзі доп-домалақ екен. Оның үйінде біртүрлі зіл бар сияқты, бірақ жүзі жаңағы мен жей алмай қалған кәмпит сияқты тәп-тәтті болып көрінді.