Захоп Беларусі марсіянамі

"Захоп Беларусі марсіянамі" ("Захват Беларуси марсианами") Алеся Аркуша — это окошко в мир белорусскоязычной интеллигенции. Достаточно полно представлены в книге страхи, надежды и мечты "креативного класса" Беларуси с поправкой на региональную — Придвинскую — специфику.

Книга требует некоторых знаний в области белорусской истории, литературы, а также специфической полоцкой мифологии. Только в этом случае читатель сможет удачно пройти квест по снам и лабиринтам древнего Полоцка. Вязкая, как сон, фантасмагорическая ирреальность романа А. Аркуша чем-то неуловимым напоминает атмосферу села Кукулино, жизнь которого описана в "Мираклях" Славко Яневского. Это сравнение подразумевает следующий шаг — отнести "Захоп Беларусі марсіянамі" к жанру "магического реализма", но не стоит делать поспешных выводов. Следует согласиться с мнением белорусского этнолога и эссеиста Сергея Шидловского , который отнес роман А. Аркуша к традиции "полоцкой метаисторической прозы". Именно в контексте произведений Яна Барщевского и Вацлава Ластовского книга Аркуша выглядит вполне органично.

Аматары фантастыкі, якія зацікавіліся кнігай, прачытаўшы назву, могуць праходзіць міма яе. Марсіян не будзе. І гэта нават не спойлер.

Сюжэт кнігі разгортваецца адначасова ў 20-я гг. 20 ст. і ў наш час. Герой сучаснасці — журналіст Васіль Кроква, які жыве ў Полацку. Герой 20-хх — рэальная гістарычная асоба, паэт Алесь Дудар, якога накіравалі ў Полацк для стварэння полацкай філіі таварыства "Маладняк". Звычайна мне падабаецца такі прыём, калі гаворка вядзецца пра розныя часы, або розных персанажаў, аддаленых адзін ад аднаго, і аўтар чаргуе главы, расказваючы пра гэта. З апошняга магу ўспомніць такі прыём у кнізе Энтані Дора "Весь невидимый нам свет". Тут жа героі мяняюцца надта імкліва. Вось толькі Алесь Дудар бегаў па полацкіх навучальных установах, шукаючы аднадумцаў, як тут жа Васіль Кроква на некалькі дзесяцігоддзяў пазней блукае па полацкіх вуліцах. Главы не вельмі аб'ёмныя, таму ад хуткай змены абстаноўкі губляецца цэльнасць твора.

Важнай кнігай у творы з'яўляюцца "Лабірынты" Ластоўскага. Калі вы чыталі іх, то вам будзе крыху лягчэй разумець, навошта героі шукаюць нейкія сутарэньні пад полацкам і мараць забрацца пад зямлю.

Якіх жа марсіян мае на ўвазе аўтар? Нас з вамі, тых, хто вакол. Тыя, з кім мы змагаемся штодзённа, змагаліся ў 20-я гг., змагаемся і цяпер. Марсіяне ў творы сталіся ўсяго толькі чужынцамі, зь якімі немагчыма дайсці да кампрамісу.

Аўтарская задума выражана слабавата, назва гучыць надта грандыёзна для гэтага твора. Пасля яе чакаеш ледзь не Уэлсаўскага размаху ў яго "Вайне светаў". Ды і вокладка ўводзіць у зман. Яшчэ не спадабалася, што ўвесь твор напісаны простымі сказамі і выглядае так: "Я ўстаў. Я пайшоў. Я прыйшоў".